حال بررسی اینکه کدام یک از این قرائت ها با الگوی دینی هم‌خوانی دارد، نیازمند بازخوانی اندیشه امام خمینی(ره) است. بی تردید طرح برخی مفاهیم بدون توجه به لوازم ذاتی و عرضی آن در فضای جامعه ما موجب برخی اختلاف نظرها و عملکردها شده است که تنها در محافل آکادمیک می توان دست به جمع بندی آن زد. احتمالا هدف برگزارکنندگان همایش «مردم سالاری، بررسی رویکردهای مختلف» همین بوده است و نمی توان برای آن اهداف انتخاباتی قائل شد.
آیت الله مصباح یزدی در این همایش به ایضاح مفهومی "مردم سالاری دینی"، "حقوق بشر" و "ضرورت گفت و گو با مخالفین" پرداخت؛ موضوعاتی که او پیش تر آنها را در کتاب «نظریه سیاسی اسلام» ارائه داده و سرآغاز آن سخنرانی های پیش از خطبه نماز جمعه تهران است.
روشنگری در مفاهیم وارداتی
در آغاز، آیت‌الله مصباح‌یزدی خواهان یک "جهاد علمی و فکری" برای پرداختن به بحثی مثل مردم‌سالاری دینی شد: «چون اسلام، دین محدودی نیست، می‌بایست در باره این مفاهیم وارداتی بحث کرده و موضع خود را پیرامون آنها مشخص کنیم»
مدیر موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان این مقدمه، هدف همایش را "ایضاح زوایای پنهان فرهنگ اسلامی و پاسخ‌گویی درباره شبهات دین" عنوان کرد.
آیت‌الله مصباح‌یزدی سپس به اختلاف نظرها و منطق مواجهه با آن اشاره کرد: «گاهی مفاهیم اختلافی است؛ در چنین شرایطی ما باید بررسی کنیم که آیا این مفاهیم با ارزش‌های ما سازگاری دارد یا ندارد. گاهی با مفاهیمی که در فرهنگ غرب ریشه دوانده و تبدیل به یک ارزش محکم و ثابت شده مواجه می‌شویم و هرگونه موضع مخالفین باب گفت‌وگوی میان دو طرف را می‌بندد و در چنین شرایطی است که ما به انفعال می‌افتیم.»
غرب، دموکراسی را به یک بت تبدیل کرده
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، افزود: غرب، دموکراسی را به یک بت تبدیل کرده است و منکران آن را افرادی عقب مانده و متعصب معرفی می کند، دموکراسی به این معنا که هیچ خط قرمزی برای انسان وجود ندارد با تفسیر مردم سالاری دینی ناسازگاری دارد.
ایشان با بیان اینکه دموکراسی به طور کلی یک مفهوم غربی است، اظهار داشت: بعد از انقلاب ادعا کردیم که مردم‌سالاری دینی و دموکراسی اسلامی وجود دارد و باید دید که آیا این بیان از روی انفعال بوده است و یا ما برای جلوگیری از تعارض این مفهوم با دین آن را به کار برده‌ایم و یا این مفهوم انفعالی نیست.
مدل اسلامی دموکراسی را می پذیریم
آیت‌الله مصباح یزدی با مقایسه دموکراسی اسلامی با دموکراسی غربی افزود: باید برای این سئوال که چگونه با این مفاهیم برخورد کنیم استراتژی تعیین کرده و بررسی کنیم آیا باید با این مسایل برخورد ردی و حذفی کرد یا باید آنها را با شروط و تغییراتی قبول کنیم. دموکراسی مفهومی است که در طول تاریخ دچار تحول شده است و ما هم مدل اسلامی آن را به این معنا که مردم چون مسلمان هستند و رای می دهند که احکام اسلامی پیاده شود می پذیریم.
در دموکراسی اسلامی تمام کارها بر اساس نظر مردم انجام می‌شود
مصباح یزدی در تشریح دموکراسی اسلامی گفت: در این نوع از دموکراسی تمام کارها بر اساس نظر مردم و به صورت بی‌طرفانه انجام می‌شود و حکومت ما نیز بر همین اساس بنا نهاده شده است. لذا دموکراسی را که غرب پذیرفته با دین مبین اسلام مغایرت دارد، لذا قسمت‌هایی از دموکراسی را می‌شود پذیرفت که چارچوبی مطابق تعالیم اسلامی داشته باشد.
حرف اسلام بسیار متعالی‌تر و انسانی‌تر از اعلامیه حقوق بشر است
آیت‌الله مصباح یزدی در بخش دیگری از سخنان خود به بررسی حقوق بشر پرداخت و تأکید کرد: این اعلامیه در غرب همچون وحی الهی مورد پذیرش قرار گرفت و تبدیل به چماقی برای سرکوب مخالفین شد و اگر کسی به طور صریح می‌گفت که این اعلامیه مخالف اسلام است به خشک سری و بی‌فکری متهم می‌شد.
وی با اشاره به اینکه کسانی که در آن روزگار می گفتند که این حرف ها مطابق اسلام است و بلکه از اسلام برداشت شده و برای اجتناب از متهم شدن به بی‌فکری و جمود بوده است اظهار کرد: براساس اعلامیه حقوق بشر تمام مجازات اسلامی، خلاف این حقوق است، یعنی ما یا باید از اعتقاد خود بگذریم، یا باید بخش‌هایی از این اعلامیه را نپذیریم و اگر به طور کل این اعلامیه را بپذیریم، یعنی ما منفعل شده ایم.
عضو مجلس خبرگان رهبری تأکید کرد: در حالی است که حرف اسلام بسیار متعالی‌تر و انسانی‌تر از اعلامیه حقوق بشر است، در چنین مواردی گاهی ما دچار افراط و تفریط و گاهی دچار انفعال بسیار سخیف و افراطی شدیم و در حالی که باید ما خود را محق به ایراد اشکال بدانیم حال آنکه آنان نیز به مفاهیم مقدس ما ایراد و شبهه وارد می‌کنند.
اسلام در حالت کلی مخالف صف‌بندی و برخورد خشن با مخالفین است
آیت‌الله مصباح یزدی در بخش سوم از سخنان خود به ضرورت گفت و گو با مخالفان دین اسلام پرداخت و تأکید کرد: اسلام در حالت کلی مخالف صف‌بندی و برخورد خشن با مخالفین است، مگر کسانی که گوش و چشم خود را در مقابل حق بسته‌ا‌ند و حاضر به شنیدن آن نیستند.
ایشان در مورد روند گفت و گو و بحث اظهار کرد: باید روی اصولی که با خصم توافق داریم گفت و گو شروع شود تا به حل اختلافات بپردازیم. به طور مثال اسلام در مسئله اعتقاد مسیحیان به تثلیث کاملا مخالف است و آن را باطل می‌داند، تا جایی که قرآن کریم می‌فرماید که جا دارد کوه‌ها در برابر این عقیده فرو ریزد، در همین حال اسلام هیچ گاه نگفته که از بحث با مسیحیان بپرهیزید، بلکه سفارش کرده که با آنان بر سر مسائل مشترک بحث کنید.
نماینده مقام معظم رهبری در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تأکید کرد: امروز ما باید با اهل کتاب همین طور رفتار کنیم و موارد اختلاف را در پرتو مشترکات حل کنیم و با استفاده از جدل احسن و بر مبنای اعتقاداتشان، تناقضات در مبانی اعتقادیشان را ثابت کنیم و در برخورد با فرقه های دینی هم همینطور عمل کنیم. و البته:برای تبلیغ و نشر اسلام نیز باید جهات مشترک را پیدا کرد و به آنها نزدیک شویم و با بحث جدلی می توانیم رای خصم را ابطال و عدم صحت عقایدیشان را ثابت کنیم.
وی با اشاره به آیاتی از قرآن عنوان کرد: قرآن هم برای مقابله با بت پرستان عرب از همین روش بهره برده و خداوند فرموده است شما چگونه دختران را زنده به گور می کنید و برای خودتان داشتن دختر را نمی پسندید اما به خداوند نسبت می دهید و این گونه تقسیم ناعادلانه می کنید یعنی بر اساس مبنای اعتقادی آنان( که بت ها را به علت نمادی از فرشتگان که می پنداشتند دختران خداوند هستند می پرستیدند) آن را به چالش می کشد.
